അനാഹത ചക്രം (യോഗപദ്ധതി 94)

തസ്യോര്‍ധ്വേ ഹൃദി പങ്കജം സുലളിതം
ബന്ധൂക കാന്ത്യുജ്ജ്വലം
കാദൈ്യര്‍ ദ്വാദശക വര്‍ണകൈരുപഹിതം സിന്ദൂര രാഗാന്വിതൈ:
നാമ്‌നാനാഹത സംജ്ഞകം സുരതരും വാഞ്ഛാതിരിക്ത പ്രദം
വായോര്‍മണ്ഡലമത്ര ധൂമസദൃശം ഷട്‌കോണശോഭാന്വിതം

മണിപൂരകത്തിന്റെ മേലെയായി ഹൃദയസ്ഥാനത്ത് വേങ്ങപ്പൂവിന്റെ നിറമുള്ള പത്മത്തിന്റെ 12 ഇതളുകളില്‍ കം, ഖം, ഗം, ഘം, ങം, ചം, ഛം, ജം, ഝം, ഞം, ടം, ഠം എന്നീ അക്ഷരങ്ങള്‍ സിന്ദൂര വര്‍ണത്തില്‍ പതിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ അനാഹത പത്മം ആഗ്രഹിക്കുന്നതിലുമേറെ കൊടുക്കുന്ന കല്പവൃക്ഷമാണ്. ഇത് വായുവിന്റെ മണ്ഡലമാണ്. ഷട്‌കോണാങ്കിതവുമാണ്.

തന്മദ്ധ്യേ പവനാക്ഷരം ച മധുരം
ധൂമാവലീ ധൂസരം
ധ്യായേത് പാണി ചതുഷ്ടയേന ലസിതം കൃഷ്ണാധിരൂഢം പരം
തന്മധ്യേ കരുണാനിധാനമമലം ഹംസാഭമീശാഭിധം
പാണിഭ്യാം അഭയം വരം ച വിദധത് ലോകത്രയാനാമപി

അതിന്റെ മധ്യത്തില്‍ നാലു കൈകളുള്ള പുകപോലെ ചാരനിറമുള്ള യം എന്ന വായു ബീജം ഒരു കൃഷ്ണമൃഗത്തിന്മേലിരിക്കുന്നു. അതിന്റെ ഉള്ളില്‍ നിഷ്‌കളങ്കനായ, കരുണക്കടലായ, മൂന്നു ലോകങ്ങള്‍ക്കും അഭയവും വരങ്ങളും നല്കുന്ന, ഹംസ തേജസ്സുള്ള ഈശാന രുദ്രനുണ്ട്. കൂടെ നാലു കൈകളില്‍ കയര്‍, തലയോട്ടി, അഭയ- വരദ മുദ്രകള്‍ ധരിച്ച ത്രിനേത്രയായ കാകിനീ ദേവിയുണ്ട്. മധ്യത്തില്‍ ബാണലിംഗ രൂപത്തില്‍, തലയില്‍ ചന്ദ്രക്കലയും ബിന്ദുവുമായി ശിവനുമിരിക്കുന്നു. താഴെ ഹംസത്തേ പോലെ ജീവാത്മാവുമിരിക്കുന്നു.

ഈ ചക്രത്തില്‍ ധ്യാനിക്കുന്നവന് വാക്ശക്തി, കവിത്വം, ജിതേന്ദ്രിയത്വം എന്നിവ ലഭിക്കും. ഇവിടെ ഉണ്ടാകുന്ന അനാഹത ധ്വനി (കമ്പനമില്ലാത്ത ശബ്ദം) സദാശിവന്‍ തന്നെ എന്നും ഓങ്കാരം ഇവിടെയാണ് തെളിയുന്നതെന്നും ശിവസാര തന്ത്രം പറയുന്നു. ഭക്തി യോഗത്തില്‍ ഇഷ്ടദേവന്റെ ധ്യാനസ്ഥാനമായി ഹൃദയത്തെ പറയുന്നു. ഭാഗവതവും ഇതു തന്നെ പറയുന്നു.

ഇതിനെ കാര്‍ഡിയാക് പ്ലക്‌സസ് എന്നു പറയാറുണ്ട്. മാനിനെപ്പോലെ വക്രഗതിയാണിതിന്. വായുവിന്റെ സ്ഥാനമായതിനാല്‍ സ്പര്‍ശമാണിതിന്റെ ഗുണം. വായുവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതിനാല്‍ ത്വക് എന്ന കര്‍മ്മേന്ദ്രിയത്തിന്റെ കേന്ദ്രവും ഇവിടെ തന്നെ. മൂക്കിലൂടെയും വായിലൂടെയും ചലിക്കുന്ന പ്രാണവായുവിന്റെ പ്രധാന കേന്ദ്രം അനാഹതമാണ്. മഹര്‍ ലോകവും ഇതു തന്നെ. അന്ത:കരണത്തിന്റെ (മനസ്സ് ബുദ്ധി അഹങ്കാരം ചിത്തം) മുഖ്യസ്ഥാനവും ഇവിടെയാണ്.

ശ്വാസം ഉള്ളിലേക്കെടുക്കുമ്പോള്‍ സോ എന്നും പുറത്തേക്കു വിടുമ്പോള്‍ ഹം എന്നും ഉള്ള ശബ്ദത്തെ ഭാവന ചെയ്യുക. (സഃ അഹം – ഞാന്‍ ബ്രഹ്‌മം തന്നെ – അഹം ബ്രഹ്‌മാസ്മി എന്ന തത്വം തന്നെയാണ് സോഹം) ഇത് ക്രമത്തില്‍ ശീലമാവും. ഇതാണ് ജപിക്കാത്ത ജപം (അജപാ ജപം) ഇതിലൂടെ ഹൃദയ ചക്രമുണരും.

ഭ്രാമരീ പ്രാണായാമവും അതേ ഫലം ചെയ്യും. പെണ്‍ വണ്ടിന്റെ മൂളല്‍ ശബ്ദത്തോടെ ശ്വാസം വിടുകയും അതില്‍ പൂര്‍ണമായും മുഴുകാനായി കണ്ണടക്കുകയും കാതുകള്‍ രണ്ടും ചൂണ്ടുവിരലുകള്‍ കൊണ്ട് അടക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ക്രിയയാണ് ഭ്രാമരി. ഓങ്കാരത്തിനു സമാനമായ ശബ്ദം ഉള്ളില്‍ മുഴങ്ങുകയും ഹൃദയസ്ഥാനം പ്രബുദ്ധമാവുകയും ചെയ്യുകയാണ് ഫലം.