ജ്ഞാനഞ്ജൻ നിയോഗി
(7 ജനുവരി 1891- 13 ഫെബ്രുവരി 1956)
ബ്രജ ഗോപാലിന്റെയും സുമംഗല നിയോഗിയുടെയും മകനായി, 1891 ജനുവരി 7-ന് ഗയയിലാണ് ജ്ഞാനഞ്ജൻ നിയോഗി ജനിച്ചത്.
ഭാരതത്തിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിൽ സജീവമായി പങ്കെടുത്തു ഒരു ധീര ദേശാഭിമാനിയായിരുന്നു ജ്ഞാനഞ്ജൻ നിയോഗി.
1905-ൽ ബ്രിട്ടീഷ് സർക്കാർ നടത്തിയ ബംഗാൾ വിഭജനത്തിനെതിരായ പ്രക്ഷോഭത്തിലൂടെയാണ് അദ്ദേഹം സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിലേക്ക് കടന്നുവന്നത്.
ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിനെതിരെ ജനങ്ങളെ പ്രചോദിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം വിപുലമായി എഴുതുകയും ദേശഭക്തി നിർഭരമായ ലഘുലേഖകൾ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചില ചെറുപുസ്തകങ്ങൾ – ദേശേർ ഡാക് , ബിപ്ലബി ബംഗ്ലാ , ഭാരതേ തുലാർ ചാസ് , ഭാരതേ കപോറർ ഇതിഹാസ് , ബിലാത്തി ബസ്ത്ര ബർജോൺ കൊറിബോ കെനോ എന്നിവ വളരെ ജനപ്രിയമായിരുന്നു. ഇവയിൽ ചിലത് സർക്കാർ നിരോധിക്കുകയും ബ്രിട്ടീഷ് സർക്കാരിനെതിരെ കലാപത്തിന് ആഹ്വാനം നടത്തിയതിന് പലപ്പോഴും അദ്ദേഹത്തെ ജയിലിൽ അടയ്ക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു. 1931-ൽ, വടക്കൻ ബംഗാളിലെ ബുക്സ കോട്ടയിൽ അദ്ദേഹത്തെ പാർപ്പിച്ചു, അത് “അപകടകരമായ വിപ്ലവകാരികളുടെ” ജയിലാക്കി അദ്ദേഹം മാറ്റി. ചിത്തരഞ്ജൻ ദാസ്, സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസ് , ഡോ. ബിദാൻ ചന്ദ്ര റോയ് എന്നിവരുമായി അടുപ്പം പുലർത്തിയിരുന്ന അദ്ദേഹം നിരവധി വിപ്ലവകാരികളുമായി ബന്ധം പുലർത്തുകയും അവർക്ക് പിന്തുണയും സഹായവും നൽകുകയും ചെയ്തു.
സ്വദേശി ഉൽപ്പന്നങ്ങളുടെ പ്രോത്സാഹനരംഗത്ത് അദ്ദേഹം പ്രഥമ ഗണനീയനായിരുന്നു . നാടൻ വസ്തുക്കളുടെ ഉപയോഗം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനായി, ദുർഗാപൂജ ആഘോഷങ്ങളിൽ അദ്ദേഹം സ്വദേശി മേള സംഘടിപ്പിക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. അദ്ദേഹം ബാരാബസാറിൽ സ്ഥിരം സാദേശി പ്രദർശനം സംഘടിപ്പിക്കുകയും കോളേജ് സ്ട്രീറ്റ് മാർക്കറ്റിൽ സ്വദേശി ഭണ്ഡാർ എന്ന പേരിൽ ഒരു വിൽപ്പന കൗണ്ടർ തുറക്കുകയും ചെയ്തു. അന്നത്തെ കൊൽക്കത്ത മേയറായിരുന്ന സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസിന്റെ അഭ്യർത്ഥന മാനിച്ച് അദ്ദേഹം കോളേജ് സ്ട്രീറ്റ് മാർക്കറ്റിന്റെ ഒന്നാം നിലയിൽ വാണിജ്യ മ്യൂസിയം സ്ഥാപിക്കുകയും ബൈ സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനം സംഘടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. തദ്ദേശീയ മാനുഫാക്ചറേഴ്സ് അസോസിയേഷൻ രൂപീകരിക്കുന്നതിൽ അദ്ദേഹം തന്റെ സംഘടനാപരമായ കഴിവുകൾ പ്രകടിപ്പിച്ചു. ഇതിനായി അദ്ദേഹം ഒരു സെയിൽസ്മാൻ ട്രെയിനിംഗ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് സ്ഥാപിച്ചു.
ഭാരതം സ്വാതന്ത്ര്യം നേടിയതോടെ അദ്ദേഹം സംഘടനാ പ്രവർത്തനങ്ങളുമായി മുന്നോട്ടു പോയി. വിഭജനത്തെ തുടർന്ന് കിഴക്കൻ പാകിസ്ഥാനിൽ നിന്ന് അഭയാർത്ഥികൾ ഒഴുകിയെത്തിയപ്പോൾ, പുനരധിവാസ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ അദ്ദേഹം തന്റെ ഹൃദയവും ആത്മാവും അർപ്പിച്ചു.
1956 ഫെബ്രുവരി 13 ന് കൽക്കട്ടയിലെ വർക്കിംഗ് മെൻസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂഷനിൽ വെച്ച് അദ്ദേഹം അന്തരിച്ചു.