‘പാണ്ഡവപുര’ത്തെ ഭാരതീയ സ്വപ്‌നങ്ങള്‍

”അപേഹിമനസ്പതേപക്രാമ പരശ്ചര
പരോ നിരുത്യാ ആചക്ഷ്വബഹുധാ ജീവിതോമനഃ”
ഹേ മനസ്സിന്റെ പതേ, നീ ദൂരദേശത്തേക്ക് പോകൂ. ദൂരദേശത്തുള്ള നിരുതി എന്ന ദേവതയോട് എന്നെ ബന്ധിക്കരുത് എന്നുപറയൂ. ജീവിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന എന്റെ മനസ്സ് പലമട്ടായിരിക്കുന്നു.”
-ഋഗ്വേദം മന്ത്രം മണ്ഡലം 10. സൂക്തം 164.

ദുഃസ്വപ്‌നാവസ്ഥയുടെ അധിദേവനായ മനസ്പതിയോട് അംഗിരസനായ പ്രചേതസ്സിന്റെ പ്രാര്‍ത്ഥനയാണ് മേലുദ്ധരിച്ചത്. ഈ ഋഗ്വേദമന്ത്രത്തിന്റെ വ്യാഖ്യാനവിസ്താരമത്രേ സേതുവിന്റെ പാണ്ഡവപുരം എന്ന നോവല്‍. പാണ്ഡവപുരത്തിലെ ദേവത ദേവിയാകുന്നു; ഋഷി ജാരനാകുന്നു; ഛന്ദസ്സ് ഭാരതമാകുന്നു. ഇത് വിശദമാക്കണമെങ്കില്‍ ഭാരതത്തിലെ കാലദര്‍ശനത്തെക്കുറിച്ച് അറിയേണ്ടിയിരിക്കുന്നു. എങ്കില്‍ മാത്രമേ പാണ്ഡവപുരത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങളേയും ദേവി എന്ന കഥാപാത്രത്തിന്റെ സ്വപ്‌നദര്‍ശനങ്ങളേയും കണ്ടെത്താന്‍ കഴിയൂ. മറ്റൊരുതരത്തില്‍ പറഞ്ഞാല്‍ ഫ്രോയിഡിന്റെ ‘Interpretation of Dreams എന്ന ഗ്രന്ഥം കൊണ്ടല്ല, മഹര്‍ഷി അരവിന്ദന്റെ ‘Life Divine’ എന്ന ഗ്രന്ഥം കൊണ്ടാണ് പാണ്ഡവപുരത്തെ അളക്കേണ്ടത്.

ആദ്യം നമുക്ക് ഭാരതീയ കാലദര്‍ശനത്തിലേയ്ക്ക് പ്രവേശിക്കാം. പാശ്ചാത്യമായ കാലസങ്കല്പത്തിന്റെ എതിര്‍ദശയിലാണ് ഭാരതീയ കാലദര്‍ശനം സഞ്ചരിക്കുന്നത്. പശ്ചാത്യ കാലസങ്കല്പം രേഖീയമാണെങ്കില്‍ ഭാരതീയകാല സങ്കല്പം ചാക്രികമാണ്. പൂര്‍വ്വമീമാംസയിലാണ് ഭാരതീയ കാലസങ്കല്പത്തെ നാം ആദ്യം തൊട്ടറിയുന്നത്. ജൈമിനി മഹര്‍ഷിയുടെ കാലസങ്കല്പത്തില്‍ ഈശ്വരനോ ആത്മാവിനോ സ്ഥാനമില്ല. മഹര്‍ഷി കാലത്തേയും പ്രകൃതിയേയും ഒന്നായി കാണുന്നു. പരിണാമം കര്‍മ്മവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. സംഭവങ്ങളുടെ ഗതിവിഗതികളാണ് കാലമായി പരിണമിക്കുന്നത്. ഒന്നിനോടൊന്ന് എന്ന ക്രമത്തില്‍ തുടര്‍ന്നുവരുന്ന കാമനകളുമായി കാലം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ പ്രകൃതിയും മനസ്സും കാലവുമായി ഗാഢമായി അലിഞ്ഞു ചേര്‍ന്നിരിക്കുന്നു.

കണാദമഹര്‍ഷിയുടെ വൈശേഷികദര്‍ശനത്തില്‍ കാലസങ്കല്പം കണിക കല്പനയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പ്രപഞ്ചത്തെ സൃഷ്ടിച്ചിരിക്കുന്നത് ഒമ്പതു പദാര്‍ത്ഥങ്ങളെക്കൊണ്ടാണ്. കാലം, സ്ഥലം, ആകാശം, തേജസ്സ്, പൃഥ്വി, അപ്പ്, മനസ്സ്, ബുദ്ധി, ആത്മാവ് ഇവയാണവ. ആകാശമൊഴികെയുള്ള എട്ടു വസ്തുക്കളും കണികകളാല്‍ നിര്‍മ്മിതമാണ്. അതുകൊണ്ട് അവയെല്ലാം രൂപപരിണാമം സംഭവിച്ചു കാലത്തില്‍ ലയിക്കുന്നു. കാലമാകട്ടെ ആകാശത്തിലും ലയിക്കുന്നു. ആകാശം പ്രവര്‍ത്തനരഹിതവും ശാശ്വതവും അനാദിയുമാണ്. ആകാശത്തില്‍ നിന്നാണ് മറ്റെല്ലാ പദാര്‍ത്ഥങ്ങളും ഉണ്ടാകുന്നത്.

കപിലമുനിയുടെ സാംഖ്യദര്‍ശനത്തിലാണ് കാലത്തെ വ്യക്തവും ശക്തവുമായ രീതിയില്‍ കണ്ടെത്തിയിട്ടുള്ളത്. ഒന്നും ശാശ്വതമല്ല. അഭാവത്തില്‍ നിന്ന് ഭാവത്തിന്റെ ഉദയം സാധ്യമല്ല. എന്തുകൊണ്ടെന്നാല്‍ പദാര്‍ത്ഥങ്ങള്‍ നശിക്കുമ്പോള്‍ അവ മുഴുവനായും നശിക്കുകയോ അപ്രത്യക്ഷമാകുകയോ ചെയ്യുന്നില്ല. അവ ആന്തരികോര്‍ജ്ജത്തിലേയ്ക്ക് പരിവര്‍ത്തിക്കപ്പെടുകയും അവയില്‍ നിന്ന് കാലപരിണാമത്തില്‍ ഇതര വസ്തുക്കള്‍ രൂപപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. കാലത്തെ മറികടക്കുന്ന ആകാശം നശിക്കുന്നില്ല. ഇവ കാലപ്രവാഹത്തില്‍ രൂപപരിണാമങ്ങള്‍ക്ക് വിധേയമായിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ദ്രവ്യവും ഊര്‍ജ്ജവുമായുള്ള ബന്ധത്തെക്കുറിച്ചാണ് സാംഖ്യദര്‍ശനകാരന്‍ ഇവിടെ സൂചന നല്‍കുന്നത്. ഐന്‍സ്റ്റീന്റെ Law of conservation ലേയ്ക്ക് പിന്നെ ഈ ദര്‍ശനം വളരുന്നുണ്ട്.

ഉപനിഷത്തിലെ കാലദര്‍ശനം സാംഖ്യദര്‍ശനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇവിടെ ആകാശമെന്ന മഹാകാലത്തില്‍ നിന്നാണ് മറ്റ് ആകാശങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകുന്നത്. ഭൂതാകാശം (സ്ഥൂലപ്രപഞ്ചം) ചിത്താകാശം (സൂക്ഷ്മപ്രപഞ്ചം) ചിദാകാശം (കാരണാകാശം) ഇവയെല്ലാം മഹാകാശത്തിന്റെ ഭാഗങ്ങളാണ്. ചിന്തകള്‍, സങ്കല്പങ്ങള്‍, ആശയങ്ങള്‍, സംവേദനങ്ങള്‍ ഇവയുടെ പ്രഭവസ്ഥാനമാണ് ചിത്താകാശം. സൃഷ്ടി, സ്ഥിതി, സംഹാരങ്ങള്‍ നടക്കുന്നതാണ് ഭൗതിക പ്രപഞ്ചം. ശാശ്വതവും ആനന്ദവും പ്രേമവും നിറഞ്ഞ ശുദ്ധബോധസത്തയുടെ ഉണ്ട് എന്ന അവസ്ഥയാണ് ചിദാകാശം. ചിദാകാശം ബോധമാകുന്നു, അറിവാകുന്നു. ഇതിന്റെ മൂന്നു സ്വഭാവങ്ങള്‍ അസ്തി (ഉണ്ട്) പ്രിയം (പ്രേമം) ഭാതി (പ്രകാശം) ഇവയാകുന്നു. ഇതു കാരണസത്തയാണ്. അതിസൂക്ഷ്മമായ ചിദാകാശത്തില്‍ നിന്നാണ് ശബ്ദാദി വസ്തുക്കള്‍ ഉണ്ടാകുന്നത്. ഇതിനെ പ്രകൃതി ഗുണങ്ങള്‍ എന്ന് പേരിട്ട് ഉപനിഷദ്രഷ്ടാക്കള്‍ വേര്‍തിരിച്ചു പഠിക്കുന്നുണ്ട്. ബിംബകല്പനകളിലൂടെ ആരണ്യകങ്ങളും പുരാണാദി ഇതിഹാസകൃതികളും ഈ കാലദര്‍ശനത്തിന്റെ സൂക്ഷ്മഭാവങ്ങളെ വിശകലനം ചെയ്യുന്നത് കാണാം. ഋഷിവര്യന്മാര്‍ എണ്ണിയാലൊടുങ്ങാത്ത കലാസൃഷ്ടികളിലൂടെ കാലത്തിന്റെ ഈ രഹസ്യ കലവറ നമുക്കായി തുറന്നു തന്നിട്ടുണ്ട്. അവരുടെ പിന്‍തുടര്‍ച്ച അവകാശപ്പെടുന്ന രണ്ട് മലയാള നോവലിസ്റ്റുകളാണ് ഒ.വി. വിജയനും സേതുവും. ഇവരുടെ വേരുകള്‍ ആണ്ടിറങ്ങിയിരിക്കുന്നത് ഭാരതത്തിന്റെ ആത്മീയതയുടെ ശാന്തി ഭൂവിലാണ്. സംഘര്‍ഷത്തില്‍ നിന്ന് സമന്വയത്തിലേയ്ക്ക് അവരുടെ കല നടന്നടുക്കുന്നു.

പാണ്ഡവപുരത്തിലെ കാലബിംബങ്ങള്‍
“The Mantra, Poetic expression of the deepest spiritual reality, is only possible when three highest intensity of poetic speech meet and become indissolubly one, a highest intensity rhythmic movement, a highest intensisty of style, and a highest intensity of the soul’s vision of truth. All great poetry comes about by a union of these three elements.
(The future poetry Sri Aurobindo).

മഹോന്നതങ്ങളായ മൂന്ന് തീവ്രഭാവങ്ങള്‍ സമഞ്ജസമായി സമ്മേളിക്കുകയാണ് മന്ത്രകലയില്‍. താളാനുഗതമായ ചലനം, മനോഹരവും തീവ്രവുമായി നെയ്‌തെടുത്ത വാഗ്ഭവരൂപം (ബിംബം), ആത്മാവിന്റെ ഉദാത്തമായ സത്യദര്‍ശനം എന്നിവയാണ് അവ. ഈ മൂന്ന് ഭാവങ്ങളുടേയും ഉദാത്തമായ സമന്വയമാണ് മഹത്തായ കല. ‘ഭാവി കവിത’യില്‍ മഹര്‍ഷി അരവിന്ദന്‍ തുടര്‍ന്നെഴുതുന്നു. ‘എല്ലാ സത്കലകളേയും പോലെ കവിതയും പ്രതീകങ്ങള്‍കൊണ്ടുള്ള വ്യാഖ്യാനമാണ്. സൃഷ്ടിയുടെ വിവിധ തലങ്ങളില്‍ പ്രകൃതി പ്രദാനം ചെയ്യുന്ന പ്രതീകങ്ങളെ നമ്മില്‍ നിന്ന് മറച്ചുവച്ചിരിക്കുന്ന സത്യങ്ങളെ നേരിട്ട് നമ്മുടെ മുമ്പില്‍ അവതരിപ്പിക്കുകയാണ് കവി ചെയ്യുന്നതും ചെയ്യേണ്ടതും.’

‘കോളനിക്ക് മുകളിലെ മഞ്ഞപ്പുകയുടെ മേഘപടലത്തിന്റെ രൂപവും വടിവും മാറിക്കൊണ്ടിരുന്നു. ചിലപ്പോള്‍ വായും പിളര്‍ന്നു നില്‍ക്കുന്ന മുക്കുവന്റെ ഭൂതമായി, ചിലപ്പോള്‍ സര്‍വ്വസംഹാരിയായ ദുര്‍ഗ്ഗയായി, ചിലപ്പോള്‍ ശാന്തസ്വരൂപിണിയായ നിസ്സംഗയായ അമ്മയായി.’

ഇത് പാണ്ഡവപുരത്തിലെ നായികയായ ദേവിയുടെ സമഗ്ര ചിത്രമാണ്. നമുക്ക് ഈ ചിത്രത്തിന്റെ ചായക്കൂട്ടിലേയ്ക്ക് പ്രവേശിക്കാം. ദേവിയ്ക്ക് മേഘപടലത്തിന്റെ രൂപവും വടിവുമാണ് ഉള്ളത്. അത് മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഉപനിഷത്തുക്കളില്‍ ചിദാകാശമാണ് എല്ലാത്തിന്റേയും ആദികാരണം. ചിദാകാശത്തിന്റെ ഒരു കണികമാത്രമാണ് മേഘപടലം. അതിന്റെ രൂപഭാവങ്ങള്‍ മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. പ്രകൃതിയുടെ നൂറുനൂറു മുഖങ്ങള്‍. യോഗവാസിഷ്ഠത്തില്‍ പ്രകൃതിയുടെ ഈ മുഖങ്ങളെ ഏഴായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. ബീജ ജാഗ്രത്ത്, ജാഗ്രത്ത്, മഹാജാഗ്രത്ത്, ജാഗ്രത്, സ്വപ്‌നം, സ്വപ്‌ന ജാഗ്രത്, സുഷുപ്തി എന്നിവയാണവ. അജ്ഞാനത്തിന്റെ ഈ ഏഴുഭൂമികകളിലൂടെ ദേവി കടന്നുപോകുന്നു. ജാഗ്രത്, ജാഗ്രത്, സ്വപ്‌നം, സ്വപ്‌ന ജാഗ്രത്ത് സുഷുപ്തി എന്നീ ഭൂമികകളെ സേതു ദേവിയിലൂടെ ബിംബങ്ങളാക്കി മാറ്റുന്നു. ഇതു വിശദീകരിക്കണമെങ്കില്‍ ഒരു പുസ്തകം തന്നെ രചിക്കേണ്ടിവരും. ചില സൂചനകള്‍ മാത്രം നല്‍കാം. പാണ്ഡവപുരത്തില്‍ രണ്ടു ദേവികളുണ്ട്. കഥാനായികയായ ദേവിയില്‍ നിന്ന് കുന്നിന്‍പുറത്തെ ദേവിയിലേയ്ക്കുള്ള പരിണാമം പഞ്ചപാണ്ഡവന്മാരുടെ കഥയിലൂടെയാണ് സേതു വിവരിക്കുന്നത്. അത് പാഞ്ചാലിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

”ഒടുവില്‍ അവള്‍ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചു. ഈ കുടുംബത്തില്‍ ചോരത്തുള്ളികള്‍ വീഴാന്‍ പാടില്ല. ഈ അമ്മയുടെ കണ്ണുകളില്‍ നിന്ന് കണ്ണുനീരൊലിക്കാന്‍ പാടില്ല.

അന്നു രാത്രിയില്‍ എല്ലാവരും മയങ്ങിക്കിടക്കെ, അവള്‍ വീടുവിട്ടോടി. പുരുഷന്റെ വേഷമണിഞ്ഞ്, തലപ്പാവ് കെട്ടി, പൊയ്മീശയണിഞ്ഞ് ആളനക്കമില്ലാത്ത രാജവീഥിയിലൂടെ അവള്‍ ധൈര്യത്തോടെ നടന്നു. തന്റെ തീരുമാനത്തിന്റെ വിശുദ്ധിയായിരുന്നു അവള്‍ക്ക് ആ ധൈര്യം കൊടുത്തത്. അങ്ങനെ നടന്നു നടന്ന് കാടും മേടും താണ്ടി അവള്‍ ആ കുന്നിന്റെ മുകളിലെത്തി. അവിടെ കാടും പടലും പിടിച്ചുകിടക്കുകയായിരുന്നു. വിഷപ്പാമ്പുകള്‍ പിണഞ്ഞു കിടക്കുന്ന കൂറ്റന്‍ മരങ്ങളുടെ നടുവിലുള്ള ഒരു കൊച്ചുപാറയില്‍ ചമ്രം പടിഞ്ഞിരുന്ന് അവള്‍ കണ്ണടച്ചു പ്രാര്‍ത്ഥിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. പിന്നീടിവള്‍ കണ്ണുതുറന്നില്ല. ഇരുന്ന ഇരുപ്പില്‍ നിന്ന് അനങ്ങിയതേയില്ല. ആ തപസ്സ് അങ്ങനെ നീണ്ടുപോയി. അവള്‍ക്ക് മുകളില്‍ ആകാശം ഇരുളുകയും മേഘങ്ങള്‍ വിണ്ടുപൊട്ടി മഴകോരിച്ചൊരിയുകയും ചെയ്തു. വെയിലും മഞ്ഞും മാറിമാറിവന്നു. ഋതുഭേദങ്ങള്‍ അവള്‍ അറിഞ്ഞതേയില്ല. അവളുടെ ഇന്ദ്രിയങ്ങള്‍ മറ്റേതോ ഉണര്‍വ്വിന് വേണ്ടി കാത്തിരിക്കുകയായിരുന്നു.”

കുഞ്ഞിക്കുട്ടന്റെ ഭാര്യയായ ദേവിയില്‍ നിന്ന് ജാരന്റെ കാമുകിയായ ദേവിയിലൂടെ കുന്നിന്‍പുറത്തേയ്ക്കുള്ള ദേവിയുടെ യാത്രയാണ് പാണ്ഡവപുരത്തില്‍ സേതു അടയാളപ്പെടുത്തുന്നത്. ഈ യാത്രയുടെ ഗതിവിഗതികള്‍ വെളിപ്പെട്ടുകിട്ടണമെങ്കില്‍ ബ്രഹ്‌മത്തിന്റെ മായ എന്ന് വേദാന്തവും ആത്മാവിന്റെ തത്ത്വമെന്ന് യോഗവും പുരുഷന്റെ പ്രകൃതിയെന്ന് ദര്‍ശനങ്ങളും, ശിവന്റെ ശക്തിയെന്ന് ആഗമങ്ങളും, വിവരിക്കുന്ന ദേവിയുടെ ഹൃദയത്തിലേയ്ക്ക് പ്രവേശിക്കണം.

നമുക്ക് ശാക്തേയത്തിലെ കുലാര്‍ണ്ണവതന്ത്രത്തിലേയ്ക്ക് പ്രവേശിക്കാം. അതിലെ ഒരു ഭാഗത്തിന്റെ മലയാളവിവര്‍ത്തനം ഏതാണ്ടിങ്ങനെയാണ്. ”കുലജ്ഞാനം അഥവാ ശാക്തേയതത്ത്വരഹസ്യം പൂര്‍വ്വജന്മത്തിലെ അഭ്യാസംകൊണ്ട് ഒരു സ്വപ്‌നത്തിലെന്ന പോലെ ഈ ജന്മം ആവിര്‍ഭവിക്കും. അനേകായിരം ജന്മങ്ങളിലെ ശ്രദ്ധയും അന്വേഷണവും പാകതയും വന്നശേഷം ഒരു ജന്മത്ത് തന്നെ തനിയെ അത് പ്രകടീഭവിക്കുന്നതാണ്” (കുലാര്‍ണ്ണവതന്ത്രം മന്ത്രം 26, 27).

ശക്തിയെന്ന വാക്കിന് പ്രേരണ എന്ന അര്‍ത്ഥം തത്കാലം കൊടുക്കാം. ചലനത്തിന്റെ തുടിപ്പുകളുടെ, അനുഭവങ്ങളുടെ സംവേദനങ്ങളുടെ സൂക്ഷ്മ പ്രേരണയാണ് ശക്തി. ശക്തി മറ്റൊന്നിനെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു. ശക്തിയ്ക്ക് പ്രേരിതമാകാന്‍ ഒരു മാധ്യമം ആവശ്യമാണ്. അതു പ്രയോഗിക്കപ്പെടാന്‍ ഒരു തലവും വേണം. ഇങ്ങനെ പരസ്പരപൂരകമായ രണ്ടെണ്ണമുണ്ടെങ്കില്‍ മാത്രമേ ലോക സൃഷ്ടി സാധ്യമാകൂ. ഇത് ഊര്‍ജ്ജബലതന്ത്രങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഗുണഗുണീബന്ധമാണ് ശാക്തേയത്തിലെ മുഖ്യചര്‍ച്ചാവിഷയം. പ്രത്യക്ഷം, പരോക്ഷം, അപ്രത്യക്ഷം എന്നിങ്ങനെ അത് വേര്‍തിരിയുന്നു. അത് നിത്യവും അനിത്യവുമാണ്. ശാക്തേയഭാഷയില്‍ പറഞ്ഞാല്‍ ശിവന്‍ ഏകവും ശക്തി അനേകവുമാണ്. ഇത് രണ്ടും ഒന്നുതന്നെ. ശക്തിയുടെ സമഗ്രരൂപം സ്വന്തമാക്കിയ പുരുഷന് ശക്തിയുടെ ഗതിവിന്യാസങ്ങളില്‍ ഒരു പങ്കുമില്ല. ഈ ശക്തിതന്നെ മഹേച്ഛാശക്തിയായി വളരുന്നു (ഇച്ഛാശക്തി ക്രിയാശക്തി ജ്ഞാനശക്തി സ്വരൂപിണി എന്ന് ലളിതാ സഹസ്രനാമം). ഇവള്‍ പരബ്രഹ്‌മത്തിന്റെ ഇച്ഛാക്രിയാജ്ഞാനശക്തിയത്രേ. ഏതു മഹാജ്ഞാനിയേയും നട്ടംതിരിക്കാന്‍ തക്ക മായാബലം ഇവള്‍ക്കുണ്ട്. വേദവ്യാസന്‍ ജൈമിനീ മഹര്‍ഷിക്ക് ഇത് വെളിവാക്കിക്കൊടുക്കുന്ന ഒരു സംഭവമുണ്ട്. ആ സംഭവം നടന്നതിന് ശേഷമാണത്രേ ജൈമിനീ മഹര്‍ഷി പൂര്‍വ്വമീമാംസ രചിച്ചത്!

ക്രിയാശക്തിയില്‍ നിന്ന് ജ്ഞാനശക്തിയിലേയ്ക്കുള്ള പ്രയാണമാണ് പാണ്ഡവപുരത്തിലെ ദേവിയില്‍ നിന്ന് കുന്നിന്‍ പുറത്തെ അനുഗ്രഹദായിനിയായ ദേവിയിലേയ്ക്കുള്ള ദൂരകാലം. ഭൂതാകാശത്തിലൂടെ, ചിത്താകാശത്തിലൂടെ, ചിദാകാശത്തിലേയ്ക്കുള്ള ദേവിയുടെ യാത്ര ഭാരതീയ ഫെമിനിസത്തിന്റെ മൂര്‍ത്തരൂപങ്ങളായ പാഞ്ചാലിയിലും പാര്‍വ്വതിയിലും പരിസമാപ്തമാകുന്നു. കാട്, മേട്, കുന്നിന്‍മുകള്‍, കൂറ്റന്‍ മരങ്ങള്‍, വിഷപ്പാമ്പുകള്‍, ആകാശം, ഇരുട്ട്, മഴ, വെയില്‍ ഇങ്ങനെയുള്ള പാണ്ഡവപുരത്തിലെ നൂറുകണക്കിന് ചിത്രങ്ങള്‍ ക്രോഡീകരിച്ച് പഠനത്തിന് വിധേയമാക്കുമ്പോള്‍ സപ്തഭൂമികളിലൂടെയുള്ള ദേവിയുടെ യാത്രയുടെ ചുരുളുകള്‍ അഴിയും.

പാണ്ഡവപുരത്തിലെ മഹാകാലം
ഭൂമിയിലെ മനുഷ്യരുടെ ആത്മീയ പരിണാമത്തിന്റെ മനശ്ശാസ്ത്രപരമായ വിശകലനമാണ് മഹര്‍ഷി അരവിന്ദന്റെ ‘The Life Divine’ എന്ന ഗ്രന്ഥം. ഒരു ദ്വിവിധപ്രക്രിയ ആയാണ് പ്രപഞ്ചസൃഷ്ടിയെ ശ്രീ അരവിന്ദന്‍ സങ്കല്പിക്കുന്നത്. ആത്മാവിന്റെ നാമരൂപ പ്രപഞ്ചമായുള്ള അവഗമനവും(descent) തുടര്‍ന്ന് അതിന്റെ ആത്മാവിലേയ്ക്കുള്ള ഉദ്ഗമനവും(ascent) ചേര്‍ന്ന പ്രക്രിയ. ”ആത്മാവ് ജഡവസ്തുവായി അവഗമിച്ചില്ലെങ്കില്‍ ജഡവസ്തുവിനും ആത്മാവിലേയ്ക്ക് ഉദ്ഗമിക്കുക സാധ്യമല്ല. പരിണാമത്തിനു മുമ്പ് വിപരിണാമം സംഭവിച്ചിരിക്കണം. തന്മൂലം സൃഷ്ടി എന്ന പ്രക്രിയയില്‍ വിപരിണാമവും(involution)പരിണാമവും (evolution) അന്തര്‍ഭവിച്ചിരിക്കുന്നു. ശുദ്ധസത്ത ചിത്ശക്തിയാല്‍ സ്വന്തം ആനന്ദത്തിനു വേണ്ടി പ്രപഞ്ചമായിത്തീരുന്നു. പ്രപഞ്ചത്തെ വീണ്ടും തന്നിലേയ്ക്ക് ആനയിക്കാന്‍ വേണ്ടി മാത്രമാണ് ശുദ്ധ സത്ത അതു ചെയ്യുന്നത്. The life Divine എന്ന കൃതിയില്‍ ശ്രീ അരവിന്ദന്‍ തുടര്‍ന്നു പറയുന്നു. ”മനസ്സ് പരിണമിച്ച് സച്ചിദാനന്ദത്തില്‍ എത്തണമെങ്കില്‍ പലപടികളും കടന്നു പോകണം. വര്യമനസ്സ് (higher mind) പ്രബുദ്ധ മനസ്സ് (illuminated mind) അന്നപ്രജ്ഞാത്മക മനസ്സ് (intuition) ഉപരിമനസ്സ് (overmind) അതിമനസ്സ് (supermind) എന്നിവയാണവ. മനസ്സ് നിമ്‌നതലത്തില്‍ നിന്ന് വര്യ മനസ്സിലേയ്ക്ക് പുരോഗമിക്കുമ്പോള്‍ ചിന്തയുടെ സ്വഭാവം ആകെ മാറുന്നു. യുക്തിചിന്തയുടെ സ്ഥാനത്ത് സഹജാവബോധത്തിന്റെ സൂര്യകിരണങ്ങള്‍ പ്രകാശിക്കുന്നു.”

പ്രകൃതിയില്‍ നിന്ന് മഹാകാലത്തിന്റെ ചവിട്ടുപടികള്‍ കയറുന്നവനാണ് പാണ്ഡവപുരത്തിലെ ജാരന്‍. നോക്കുക- ”മഴപെയ്‌തൊഴിഞ്ഞ കാറ്റിന്റെ പോരൊടുങ്ങിയ ഈ സായാഹ്നത്തില്‍, അന്തിച്ചുവപ്പിലൂടെ, മേഘങ്ങള്‍ക്കിടയിലൂടെ ആ വയസ്സന്‍ കുതിരയുടെ പുറത്ത് സവാരി ചെയ്തുവരുന്ന ചെറുപ്പക്കാരനായ രാജകുമാരനെ കാണാം. കിന്നരിതലപ്പാവിന്‍ താഴെ തുടുത്ത മുഖം. താഴോട്ടു തൂങ്ങിയ നനുത്തമീശ. ഏഴുനിറങ്ങള്‍ വിരിയിക്കുന്ന വജ്രകുണ്ഡലങ്ങള്‍, നനുത്ത ചുണ്ടുകള്‍ വീഴ്ത്തിയ വിഷക്കറ മായാതെ കിടക്കുന്ന നീണ്ട കഴുത്ത്.”

നാം നിത്യജീവിതത്തില്‍ കാണുന്ന ജാരനല്ല ഇത്. ഇത് ഗോപികമാരുടെ ഹൃദയം കവര്‍ന്ന ഗോപികാജാരനത്രേ! അതിമനസ്സിലേയ്ക്ക് യാത്രയാകുന്ന വര്യമനസ്സിന്റെ പുരുഷരൂപം, മഹാകാലം. പാണ്ഡവപുരത്തില്‍ സേതു ഉപയോഗിക്കുന്ന പദങ്ങളുടെ പൊരുള്‍ തേടുമ്പോള്‍ ശുഭേച്ഛ, വിചാരണ, തനുമാനസി, സത്വാപത്തി, അസംസക്തി, പദാര്‍ത്ഥഭാവനി, തുര്യഗ തുടങ്ങിയ ജാര പുരുഷന്റെ മനോതലങ്ങളിലേയ്ക്കുള്ള പ്രവേശനം ലഭിക്കും. ജാരന്റെ ഈ ഉദ്ഗമനം മഹര്‍ഷി അരവിന്ദന്റെ മനശ്ശാസ്ത്ര സിദ്ധാന്തങ്ങളുപയോഗിച്ച് മാത്രമേ വിശകലനം ചെയ്യാന്‍ കഴിയൂ. കളരിപ്പാടത്ത് ദേവിയുടെ വലയില്‍ കുടുങ്ങിയ ജാരന്‍ അവിടെ നിന്ന് സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ ലോകത്തേക്ക് തിരിച്ചുപോകുന്നു.

രഘുവംശം
സൂര്യ(മനു)വംശത്തിന്റെ ഉയര്‍ച്ചയും പതനവുമാണ് കാളിദാസന്റെ രഘുവംശത്തില്‍ ചിത്രീകരിക്കപ്പെടുന്നത്. ദിലീപന്‍ നീണ്ടതപസ്സ് ചെയ്താണ് രഘുവിനു ജന്മം നല്‍കിയത്. മനുവംശം അതിന്റെ ഉച്ചകോടിയില്‍ എത്തിയത് രഘുവിന്റെ ഭരണകാലത്താണ്. അനേകമനേകം രാജാക്കന്മാരുടെ ഭരണത്തിലൂടെ രാജ്യം കടന്നുപോയപ്പോള്‍ ക്ഷയിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. അഗ്നിവര്‍ണ്ണനില്‍ എത്തുമ്പോള്‍ ആ പതനം പൂര്‍ത്തിയായി. ഇതാണ് കാളിദാസന്‍ രഘുവംശത്തിലാവിഷ്‌കരിക്കുന്നത്.

പാണ്ഡവപുരത്തിലെ ഏഴുവയസ്സുള്ള കുട്ടിയാണ് രഘു. കുന്നിന്‍ പുറത്തെ ദേവിയെ തീവ്രപ്രാര്‍ത്ഥനയിലൂടെ സ്വാംശീകരിച്ചിട്ടാണ് ദേവി രഘുവിന് ജന്മം നല്‍കിയത്. രഘുവും ജാരനും തമ്മിലുള്ള സൂക്ഷ്മമായ ബന്ധങ്ങളുടെ ധ്വനിലോകം സേതു പാണ്ഡവപുരത്തില്‍ കോറിയിടുന്നുണ്ട്. നോക്കുക. ജാരന്‍ രഘുവിനോടു ചോദിക്കുന്നു: ”രഘു എന്റെ ഒപ്പം വരുന്നോ?”

”എവിടേയ്ക്ക്”അയാളുടെ കണ്ണുകളിലേയ്ക്ക് ഉറ്റുനോക്കിക്കൊണ്ടാണ് രഘു ചോദിച്ചത്.
”പാണ്ഡവപുരത്തേക്ക്”
അച്ഛന്റെ അടുക്കലേക്കോ? ഒരു നിമിഷം സംശയിച്ച ശേഷം അയാള്‍ പറഞ്ഞു ‘അതെ.’
”അമ്മേംവര്വോ?”
അയാള്‍ മൂളി.

രഘുവിന്റെ കണ്ണുകള്‍ വിടര്‍ന്നു. ആകാശച്ചുവപ്പില്‍ കണ്ണുനട്ടുകൊണ്ടു അവന്‍ എന്തോ ഓര്‍ക്കുകയായിരുന്നു. നേരില്‍ കാണാത്ത അച്ഛനെപ്പറ്റി. പാണ്ഡവപുരം എന്ന മായാലോകത്തെപ്പറ്റി”

കാലം ചാക്രികമാകുന്നു. സൂര്യസിദ്ധാന്തമനുസരിച്ച് അസ്തിത്വം സ്ഥലകാലങ്ങള്‍ക്ക് ആധാരഭൂതമാണ്. ഇതത്രേ പരാ പ്രകൃതി – എന്നാല്‍ അപരാ പ്രകൃതിയാകട്ടെ സ്ഥലകാലങ്ങളില്‍ ഒരുങ്ങുന്നതും ദ്രവ്യോര്‍ജ്ജങ്ങളുടെ വ്യത്യസ്തരൂപങ്ങളുടെ ചലനാത്മകത പിടിച്ചെടുക്കുന്നതുമാണ്. രഘുവില്‍ തുടങ്ങിയ സൂര്യവംശം അഗ്നിവര്‍ണനില്‍ ജീര്‍ണ്ണിച്ച് നശിച്ചത് അതുകൊണ്ടാണ്. എന്നാല്‍ പരാപ്രകൃതിയായ ധര്‍മ്മമാകട്ടെ കാലാതീതമാണ്. അതിന് കാലാതീതമായ അസ്തിത്വമാണുള്ളത്. അതുകൊണ്ട് സൂര്യവംശം പുതിയ രൂപത്തില്‍ പുതിയ ഭാവത്തില്‍ പാണ്ഡവപുരമായി രൂപം കൊള്ളുന്നു. ഋഗ്വേദമന്ത്രത്തിലാരംഭിച്ച ഈ പ്രബന്ധം ഋഗ്വേദമന്ത്രത്തിലൂടെ അവസാനിപ്പിക്കാം.

”ഭദ്രം വൈരംവൃണതേരുദ്രം യജ്ജയന്തി ദക്ഷിണ ഭദ്രം വൈവസ്വതേ ചക്ഷു ബഹുത്രാ ജീവിതോ”
”ദുഃസ്വപ്‌നമില്ലാത്ത മനസ്സിന്റെ സമനിലയാണ് എല്ലാവരും കാംക്ഷിക്കുന്നത്. മരണത്തെ അകറ്റി ജീവിതത്തെ ആനന്ദോത്സവമാക്കുകയാണ് ലക്ഷ്യം.”
-മന്ത്രം 2. മണ്ഡലം 10 സൂക്തം 164